تکیه؛ خاک جای صوفیان و زاهدان
کاربرد دیگر تکیه برای تصوف، مقبره یا جای خاک صوفیان و عارفان است. همانطور که پیشتر در بررسی خانقاه های عثمانی بیان شد، بخشی از تکیه به مزار مشایخ اختصاص داشت. اما در ایران از دوره صفوی، تکیه مفهومی متفاوت یافت و به برخی از مقابر زاهدان و عارفان در اصفهان و برخی شهرهای دیگر اطلاق شد. چنانکه مولف بهار عجم در نیمه دوم سده ی دوازده هجری تکیه را جای فقرا دانسته و به عنوان شاهد مثال، از تکیه صائب در اصفهان یاد کرده است که مزار وی در آن واقع است. این مقابر به طور عمده در قبرستان تخت فولاد اصفهان قرار دارند. معروف ترین آنها تکیهخ بابا رکن الدین شیرازی (وفات 769) است که رساله قلندریه ای نیز تالیف کرده است.
لقب بابا در نام رکن الدین و وجود رساله ای قلندری در آثارش ارتباط وی را با قلندریه نشان می دهد. از دیگر تکایای موجود در تخت فولاد می توان به تکیه آقا حسین خوانساری، تکیه خاتون آبادی، تکیه میرفندرسکی از عالمان دوره صفوی اشاره کرد.به جز گورستان مذکور، در برخی از دیگر محله های اصفهان نیز تکایایی وجود داشت از جمله تکیه «والهیه» در چهارباغ که آرامگاه محمد کاظم واله اصفهانی (وفات 1229)، شاعر و ادیب، است.
در شیراز نیز بعضی از بقعه ها تکیه خوانده می شدند. این عنوان حتی برای آرامگاه های سعدی و حافظ به کار برده می شد. برخی از این نوع تکایا در شیراز در آغاز محل زندگی و خانقاه عارف یا محل گرد همایی گروهی از درویشان بوده که بعد از مرگ در همان جا به خاک سپرده شده اند، از جمله تکیه هفت تنان و تکیه چهل تنان در شیراز که آرامگاه بسحاق اطعمه نیز در آن است.
جالب اینکه تکیه در شبه قاره هند صرفاً برای آرامگاه مشاهیر تصوف به کار می رود. چنانکه در لاهور بعضی از مقبره ها و آرامگاه ها را تکیه خوانده اند. گرچه برخی با تردید گفته اند که تکیه در هند اماکنی کوچک برای عبادت صوفیان است. در کشورهایی نظیر آلبانی و یونان که در آن گروه های بکتاشی و اخوّت کم و بیش به فعالیت خود ادامه می دهند، اصطلاح تکیه غالباً به آرامگاه اولیا اطلاق می شود.
در ارتباط با کاربرد اقامتگاهی تکیه برای مسافران باید گفت که بسیاری از مکان هایی که در فلسطین و سوریه و لبنان و عراق به نام تکیه شهرت داشته، کاروانسرا یا نوعی مهمانسرا بوده است.
برگرفته از کتاب تصوف ایرانی و عزاداری عاشورا، نقش صوفیه، اهل فتوّت و قلندریه در بنیانگذاری آیین های محرم، نگارش: محمد مشهدی نوش آبادی، اصفهان، نشر آرما، 1396، صفحه 167.
در کوچه های بیدخت 